edebiyatforumum
  Sözlü Dönem Türk Edebiyatı
 
SÖZLÜ DÖNEM TÜRK EDEBİYATININ GENEL ÖZELLİKLERİ
 Türklerin henüz yazıyı kullanmadıkları dönemlerde oluşturdukları edebiyat ürünleri sözlü dönem edebi ürünleri olarak adlandırılmaktadırlar. Sözlü olarak ortaya çıkan edebi metinler; kulaktan kulağa ve nesilden nesile aktarılarak varlığını sürdürüler. Ancak bu aktarım sonsuza kadar sürmez. Kimi eserler zamanla unutlur, kimi eser de bir derlemeci tarafından yazıya aktarılarak ölümsüz hale gelir.
 
İslamiyet Öncesi Türk Edebiyatının M.Ö. 5000'li yıllara kadar gittiiği tahmin edilmektedir. Sözlü dönem dediğimiz edebiyat dönemi de M.Ö. 5000'li yıllardan başlayarak M.S. 7. yüzyıla kadar devam etmiştir. M.S. 7. yüzyılda yazılan Göktürk Kitabeleri edebiyatımız içiin yeni bir dönem açmıştır. Bu da yazılı dönemdir. Ancak unutulmamalıdır ki sözlü edebiyat geleneği Göktürk Kitabelerinin yazılmasıyla son bulmamıştır. Hem yazılı hem de sözlü edebiyat ürünleri birlikte verilmiştir. Sözlü edebiyat geleneği yakın bir zamana kadar varlığını sürdürmüştür.
 
Sözlü gelenek dönemi edebi metinlerinin özelliklerini şöyle özetleyebiliriz:

a)Düşünüş,duyuş ve anlatış bakımından yabancı tesirlerden uzaktır.

-Bu bakımdan dili  saf Türkçe’dir.

-Ölçü hece ölçüsüdür.

-Türklerin kendi zevkleri hakimdir.

-Yarım kafiye hakimdir.

b)Eserler anonimdir.Yani eserler halkın ortak malıdır.

c)Eserler sözlüdür.Yazılarak değil sözlü olarak yaşarlar.

d)Bu dönemdeki eserler KOPUZ adı verilen bir çalgıyla söylenirdi.

e)Bu dönem sanatçılarına şaman ,kam, baskı, bahşi,oyun adı verilirdi.

f)Ürünler avcı ve göçebe toplumun dini törenlerinden ortaya çıkmıştır.

   SIĞIR:sürek  avlarına

  ŞÖLEN:Kurban törenlerine

  YUĞ:Yas törenlerine denirdi.

 

g)Eserde işlenen konular kahramanlık,doğa,aşk ve ölümdür.

h)Sözlü edebiyatın ürünleri şunlardır: sav,sagu,koşuk,destan

 

sav:Bugünkü atasözlerinin ilk şeklidirler

 

sagu:Halk edebiyatında ağıtın divan edebiyatında mersiyenin ilk şeklidir

 

koşuk:Koşmaların ilk şeklidir.

 

Destan:Milletin hayatını derinden etkileyen ve dilden dile geçerek başkalarıyla birleşen olayları anlatan şiirlerdir.Destanların söyleyeni belli değildir.Bu tür destanlara DOĞAL DESTAN denir

 

Doğal Destan: Tarih öncesi devirlerden günümüze sözlü ve yazılı olarak  aktarıla gelen ve söyleyeni belli olmayan destanlardır.

 

Türklerin İslamiyet Öncesi Doğal Destanları

 

SAKA’LARIN:Alp Er Tunga,Şu

HUN’LARIN  :Oğuz Kağan,Atilla

GÖKTÜRK’LERİN:Bozkurt,Ergenekon

UYGUR’LARIN     :Türeyiş,Göç

 

              İSLAMİ DEVİR TÜRK DESTANLARI

Cengiz Han  Destanı

Timur Destanı

Battal Gazi Destanı

Köroğlu Destanı

Saltuk Buğra Han Destanı

Manas Destanı

Danişment Gazi Destanı

          DİĞER MİLLETLERİN DESTANLARI

 

YUNAN     :İLYADA, ODİSSE

HİNT         : RAMAYANA, MAHABARATA

FİN             :KALEVELA

İRAN         :ŞEHNAME (Firdevsi)

ALMAN     :NİEBELÜNGEN,GUDRUM

KIRGIZ       :MANAS

SÜMER       :GILGAMIŞ

JAPON        :ŞİNTO

RUS             :İGOR

FRANSIZ   : CHANSON DE ROLLAND

 

Yapay Destan: Tarihin belli bir devrinde milli birlik ve bütünlüğü sağlamak amacıyla ya da başka bir sebebe bağlı olarak  herhangi bir yazarın milletlerin tarihimdeki önemli olayları  ya da değerleri  yazarak meydana getirdiği destanlardır.

 

  Yapay Destanlar

 

Çılgın Orlando         :Aristo xıı.yy         ---------İtalya

Kurtarılmış Kudüs   : Tasso                  ----------İtalya

Kaybolmuş Cennet   :Milton  xıı.yy     ----------İngiliz

Üç Şehitler Destanı   :Fazıl Hüsnü Dağlarca

Selçukname               :Yazıcıoğlu xv.yy

Çanakkale Şehitleri    :M.Akif Ersoy

Sakarya Meydan Muharebesi:Ceyhun Atıf Kansu

 
   
 
Bu web sitesi ücretsiz olarak Bedava-Sitem.com ile oluşturulmuştur. Siz de kendi web sitenizi kurmak ister misiniz?
Ücretsiz kaydol